Warmte café
Van Parijs naar Assendorp
Hoe brengen we het Klimaatakkoord van Parijs, waarin landen wereldwijd elkaar beloofden de opwarming van de aarde tegen te gaan, in Assendorp in de praktijk? Welke maatschappelijke transitie is nodig voor deze klimaatopgave? Daarover ging het op 3 november in het Warmtecafé van 50 tinten groen Assendorp.
Dat de discussie over de transities Assendorpers aan het hart gaat bleek wel uit de opkomst: niet minder dan 70 bewoners deden via hun scherm mee. De uitzending vond plaats in Restaurant De Nieuwe Keuken.
Hoe urgent de transitie is, maakte Jan Rotmans onverbloemd duidelijk. De hoogleraar transitiekunde en duurzaamheid noemt de huidige tijd een van ‘semi permanente crisis’: “We zijn nog maar nauwelijks van de kredietcrisis bekomen, of er staat een wereldwijde ecologische crisis voor de deur. Deze doorlopende crisis geeft een tijd van chaos, oftewel een ‘tussen in tijd’, waarin de oude wereld afbrokkelt en de contouren van een nieuwe wereld zich aandienen.”
“De energietraditie is de grootste uitdaging van de afgelopen 150 jaar” – Jan Rotmans
“De coronacrisis heeft ons scherp doen zien wat niet klopt”, aldus Rotmans. “We komen op plekken waar we niet thuishoren en komen in contact met dieren waar we ons eerder verre van hielden. In Nederland worden jaarlijks rond de 700 miljoen dieren geslacht, dat is ongekend. Corona had net zo goed in Nederland kunnen ontstaan.”
Volgens Rotmans, die eerder meewerkte aan het VN Klimaatpanel, hebben we tot 2030 om het tij te keren. Als we de opwarming tegen die tijd niet weten te keren, dan zal er sprake zijn van een catastrofe, waarbij de samenleving en het economische leven ontwricht raakt en de biodiversiteit sterk zal afnemen.
“De crisis zit uiteindelijk in onszelf”, meent Rotmans, “er is sprake van een morele crisis. De klimaatverandering houdt ons een spiegel voor, en helpt ons om wezenlijk te veranderen. Een fundamentele omslag van waarden is nodig.”
Kantelpunt
Voor een kanteling hoeft niet iedereen van vandaag op morgen mee te doen. “Wat je ziet dat de vooroplopers 5-10% van de bevolking uitmaken; doet 25% mee, dan bereik je een kantelpunt.” De Rotterdamse hoogleraar beschouwt weerstand als een goed teken: “Des te meer weerstand en chaos, des te sneller de transitie vordert. Toen ik hiermee begon sprak niemand me tegen. Nu wordt ik wekelijks beschimpt; een teken van vooruitgang.”
Volgens Rotmans moet de transitie ‘tien keer slimmer en sneller’. De opdracht is immers enorm: willen we duurzaam wonen en werken dan zijn er nóg 25.000 windmolens en 75.000 voetbalvelden zonnepanelen nodig; 7 miljoen woningen moeten van het gas af.
“Klein is het nieuwe groot” – Jan Rotmans
Versnelling vereist politiek leiderschap, een klimaatcrisisplan en actief bedrijfsleven. Daarnaast is actief burgerschap cruciaal. Dat laatste, daar is 50 tinten groen Assendorp een voorbeeld van. Rotmans: “Burgers weten inmiddels vaak meer dan ambtenaren. Ze werken in stilte aan een nieuwe economie. Ze zijn onderdeel van een wereldwijde beweging: de commons – mensen die eigen leefomgeving inrichten. Ik ben dan ook trots wat jullie hier in Assendorp doen.”
Nederland telt al 500 lokale energiecoops. Volgens Rotmans is het indirecte effect groter dan het directe effect. Bewoners onderschatten hoeveel invloed ze hebben. Deze initiatieven zetten samen de nodige druk op overheden en bedrijven en zorgen voor meer aandacht voor de lokale gemeenschappen.. Het is de kracht van de onderstroom.
Burgers aan zet
Deelnemers vroegen Jan Rotmans of de verandering perse schoksgewijs zal verlopen. “Niet perse”, meent Rotmans. Hij noemde als voorbeeld de anti-rookcampagne. Deze kwam van ‘onderop’ en werd een brede volksbeweging. Pas 30 jaar later kwam de overheid met maatregelen. Datzelfde geldt voor de beweging om minder of geen vlees en zuivel te eten.
“Korte termijnverandering gebeurt vaak schoksgewijs, lange termijn veranderingen sluipenderwijs” – Jan Rotmans
Een andere deelnemer vroeg zich af hoe het moet, van 50 tinten zwart naar 1 tint grijs, en nu naar 50 tinten groen?
“Laat burgers aan zet, begin met wijken waar men al bezig is. Doe het op maat. Denk niet aan grootschalige warmtenetten – afhankelijk van fossiele warmte – dat kunnen we kleinkinderen niet aandoen. We moeten door de tijd heenkijken.”
Rotmans werd ook gevraagd naar de ‘nieuwe democratie’, een democratie die werkelijk inclusief en participatief is.
“Nederland, bruist van de burgerinitiatieven”, aldus Rotmans, “maar mensen lopen tegen de muren op, ambtenaren werken eerder tegen dan mee. Het is de bestuurswereld versus de leefwereld van burgers.” De medeoprichter van Urgenda meent dat burgers vertrouwen en geld, tijd en ruimte moeten krijgen, alsook burgerraden en -panels, om de nieuwe democratie gestalte te geven. Hij is er een voorstander van om wijken een eigen budget voor enkele jaren te geven. Zoals dit al in Deventer en Leeuwarden gebeurt.
Parijs en Zwolle
Namens de Gemeente Zwolle schoof Energieadviseur Raymond Frank aan. Zwolle heeft de ambitie om in 2050 energieneutraal te zijn.
Volgens Frank zet Zwolle in op systemen voor duurzame verwarming die de minste kosten met zich meebrengen en wil de gemeente eerst ervaring opdoen in enkele wijken. Onlangs ontving de gemeente €4 miljoen rijkssubsidie om de wijk Berkum duurzaam te maken. Voor de verwarming van Holtenbroek en Aalanden is gekozen voor geothermie.
Assendorp hoort niet bij de proefwijken. Gedacht wordt aan duurzaam (bio)gas voor deze historische wijk. Daarnaast is energiebesparing een speerpunt. Hybride warmtepompen zou volgens Frank een mooie tussenstop kunnen zijn. In andere delen van de stad kan ook rest- en aftapwarmte van een industrie of elektriciteitscentrale via warmtenetten gebruikt worden voor het verwarmen en koelen van woningen.
“Slimme visie, goede regie en flexibiliteit zijn cruciaal”, aldus Frank. Ook zijn er voldoende kansen voor een eigen energiecoöperatie voor Assendorp.
Tenslotte waren er enthousiaste deelnemers die verder willen denken over warmteoplossingen voor Assendorp en een buurtcomité op willen richten. Wie voelt zich geroepen? Meld je aan via welkom@50tintengroenassendorp.nl.