Wat is een warmtenet?

Een warmtenet is een netwerk van ondergrondse leidingen. Door die leidingen stroomt warm water van een centrale energiebron naar huizen. Er zijn verschillende soorten warmtenetten. Dat heeft te maken met de temperatuur van het afgiftewater. Bij een hoge temperatuur warmtenet is de warmte al direct hoog genoeg om de woning te verwarmen, bijvoorbeeld 70 graden. Daar kan een niet-geïsoleerde woning mee verwarmd worden. Een goed geïsoleerde woning kun je verwarmen met water van 45 graden.

70 graden of 45 graden?

Als het goed is staat je gasketel op 60 graden. Met een 70 graden warmtenet hoef je dus in principe niks meer aan te passen aan je huis. Dat is handig, maar het maken van warmte van 70 graden kost veel energie en is daarom niet alleen minder duurzaam maar ook duurder dan warmte op 45 graden. Bovendien heb je voor een 70 graden warmtenet duurdere buizen nodig dan voor een 45 graden warmtenet. Een 45 graden warmtenet is dus goedkoper om aan te leggen en de warmte is duurzamer en goedkoper. Maar je moet dan in veel gevallen nog wel eenmalig investeren in isolatie en kierdichting.

Kiezen voor een 70 graden of 45 graden warmtenet hangt dus af van de verhouding tussen de investeringen om je eigen woning te verduurzamen én de uiteindelijke kosten voor de warmte.

Hoe duurzaam is een warmtenet?

Een warmtenet zorgt meteen voor duurzame verwarming en kan in de toekomst aangepast worden aan verdere verduurzaming. Het warmtenet haalt op gewone dagen warmte uit de lucht via de wijkwarmtepomp en/of de WKO en heeft alleen op extreem koude dagen extra warmte nodig vanuit de gasketel. Maar het systeem is modulair: dit betekent dat het heel makkelijk kan worden aangepast. Het is te vergelijken met een bouwwerk van legoblokken die je erop en af kunt halen. Wanneer er in de buurt een andere bron van warmte is zoals restwarmte of geothermie, kan dit aangesloten worden op het systeem. Of wanneer de isolatie van de woningen verbeterd wordt, kan de temperatuur in het systeem omlaag. Hierdoor kan het systeem door de tijd heen steeds duurzamer worden.

Kan het warmtenet ook woningen koelen?

Met sommige warmtenetten kun je inderdaad koelen. De systemen die we doorrekenen voor De Groene Renovatie zijn echter niet geschikt om woningen te koelen. Het zou veel extra investeringen in het net en de woningen kosten om dit mogelijk te maken.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp haalt bestaande warmte uit de lucht of water en gebruikt die om een huis mee te verwarmen. Het werkt als een omgekeerde koelkast. Een warmtepomp die op lucht werkt kennen we allemaal: de airco. Er staat dan buiten een ventilator die lucht door de warmtepomp blaast zodat die daar de warmte uit kan halen. Een water-warmtepomp haalt warmte uit water van bijvoorbeeld de WKO (Warmte Koude Opslag) en heeft dus geen ventilator buiten nodig.

Als we niet voor een warmtenet kiezen, dan is een hybride verwarming de beste oplossing voor huizen in Assendorp. Dan komt er in elke woning een individuele luchtwarmtepomp plus gasketel.

Wat is een wijkwarmtepomp?

Een wijkwarmtepomp haalt warmte uit bijvoorbeeld de bestaande lucht, uit water of uit een andere bron zoals een WKO, en verwarmt dit tot water van 45 graden. Het verwarmde water stroomt vervolgens via een warmtenet naar de huizen in de buurt. In een buurtstation staan één of meerdere wijkwarmtepompen. Hoeveel er staan, ligt aan het aantal woningen dat aangesloten is op het warmtenet. Er kan ook gekozen worden voor meerdere stations met één pomp. Er wordt een gasgestookte ketel bijgezet voor de extra koude dagen.

Maakt de wijkwarmtepomp veel geluid?

Samen gaan we zoeken naar de beste plek voor de wijkwarmtepomp. In de openbare ruimte bestaan zeer strenge regels over geluid. De wijkwarmtepomp in het buurtstation moet voldoen aan die eisen. In en naast je huis zul je er niks van merken.

Maakt de wijkwarmtepomp huizen warm genoeg?

De wijkwarmtepompen kunnen op de meeste dagen gebruikt worden, tenzij het extreem koud is. Dan helpt een gasgestookte ketel mee met verwarmen. Op die manier leveren de grote wijkwarmtepompen 75% van de jaarlijkse warmte en de gasketel 25%. In de toekomst wordt de gasketel waarschijnlijk verwarmd met een duurzamere brandstof zoals biogas, groene waterstof of iets dat tegen die tijd beschikbaar is. Grote wijkwarmtepompen zijn rendabeler dan kleinere, individuele warmtepompen. Omdat een grote wijkwarmtepomp in één keer voor veel woningen elektriciteit nodig heeft, is dit goedkoper dan wanneer dit per huis apart moet worden gedaan. De pomp is zo gemaakt dat het je huis warm houdt zoals je gewend bent.

Wat is een WKO?

Een Warmte Koude Opslag is een enorme warmte-accu onder de grond. In stilstaand grondwater op ongeveer 60 meter diepte kun je gedurende de zomer warmte opslaan die je er tijdens de winter weer uit haalt. Dit heeft voordelen; zo kun je bijvoorbeeld gebruik maken van de extra opbrengst van zonnepanelen in de zomer. Het heeft ook nadelen: de WKO moet op het einde van het jaar energieneutraal zijn; je mag er dus niet méér warmte uithalen dan dat je erin stopt. Bovendien is een WKO vrij kostbaar. Of een WKO dus interessant is, hangt af van de balans tussen de energie die je eruit haalt en er weer in kunt stoppen.

In Assendorp heeft bijvoorbeeld het Provinciehuis een WKO. Maar ook het gebouw van Dimence aan de Grasdorpstraat en de Viaa hogeschool hebben een WKO.

Wat betekent een warmtenet voor woningen?

Er wordt een of meerdere wijkwarmtepompen geplaatst in de wijk. Er is graafwerk nodig om woningen aan te sluiten op een warmtenet. De cv-ketels van woningen die aangesloten worden op het Buurt Energie Systeem (BES), worden vervangen door een zogenoemde afleverset. We gaan onderzoeken waar deze afleverset het beste kan worden geplaatst. Dit kan in de meterkast zijn of op zolder. Het ligt eraan waar de cv-ketel in het huis is. Bij sommige woningen moeten er nog extra leidingen worden aangelegd. Ervaring leert dat dat binnen een dag geregeld kan zijn, maar veel hangt af van de situatie ter plekke.

Wie onderhoudt het warmtenet?

Voor al het onderhoud en reparaties van het warmtenet kan de coöperatie professionele bedrijven in dienst nemen.

Wat gaat de aansluiting op het warmtenet kosten en wat zijn de maandelijkse lasten?

Dit zal blijken uit de onderzoeken en kunnen we pas later precies weten. Wat invloed heeft op de kosten is:

▪ Dekkingsgraad: het aantal woningen dat wil aansluiten op het warmtenet
▪ Individuele subsidie voor aansluiting warmtenet en isolatie (ISDE)
▪ Prijspeil, gasprijzen, kosten isolatie etc.
▪ Technische en ruimtelijke inpassing: hoe het past in het wegen- en leidingennet
▪ Isolatie van ieders woning
▪ Aansluiting op en aanpassing van alle woningen

Hoe meer mensen meedoen, hoe lager de kosten per individueel huishouden. Er is een minimale dekkingsgraad van 80% in de buurt nodig. Daarnaast zullen ook de subsidies de kosten verlagen.

Wat verandert er in mijn huis?

De cv-ketel in je huis wordt vervangen door een afleverset. Deze afleverset maakt van de 45 graden uit het warmtenet 60 graden water om te douchen. De radiatoren kunnen vaak behouden blijven met toevoeging van boosters. Soms moet een enkele radiator vervangen worden voor een speciale lage-temperatuurradiator. Je kunt ook kiezen voor vloerverwarming. Koken zal voortaan elektrisch gaan.

Wat betekent het warmtenet voor huiseigenaren?

Als huiseigenaar bepaal je zelf of je woning wordt aangesloten op het warmtenet. Een aansluiting betekent dat de woning aangepast moet worden en dat daarvoor kosten moeten worden gemaakt. Voor de aanpassingen die geld kosten, kun je aanspraak maken op de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE). Mocht er nog extra geld nodig zijn, dan kan dat bijvoorbeeld worden gehaald uit het Nationaal Warmtefonds.

Wat betekent een warmtenet voor de isolatie van mijn woning?

Als je huis nu al makkelijk warm wordt hoeft je met een 70 graden-warmtenet niet veel meer te veranderen. Bij een 45 graden-warmtenet zijn er waarschijnlijk nog wel wat extra investeringen nodig om het huis beter te isoleren. Meerder woningen in Assendorp draaien ondertussen al op 45 graden, ook rond de Sallandsweide.  We weten dus uit de praktijk wat er nodig is. Samen kunnen we de komende jaren stappen zetten om onze huizen te verduurzamen en klaar te maken voor 45 graden.

Wat gebeurt er als ik verhuis?

Als mensen hun huis verkopen, zit er een aansluiting aan het warmtenet in hun woning. Net zoals dat nu het geval is met de gasaansluiting. Nieuwe bewoners kunnen zelf kiezen of ze klant worden van de coöperatie. Wanneer ze dit niet willen, moeten ze zelf voor een warmte zorgen. Degene die verhuist is niet langer lid van de coöperatie.

Wat betekent het warmtenet voor huurders?

Of huurwoningen worden aangesloten op het warmtenet, bepaalt de woningcorporatie. Zij kunnen dit alleen bepalen als 70% van de huurders dit wil. Als dat zo is, worden alle huurwoningen van de woningcorporatie aangesloten. De woningcorporatie zal de meeste kosten betalen. Het zou kunnen dat er eventuele extra kosten verrekend worden met de huur.

Wat is een warmte energiegemeenschap?

Een warmte energiegemeenschap is een warmtenet waarin de bewoners zelf de baas zijn over een gezamenlijke warmteoplossing. Die vorm van samenwerking noemen we een coöperatie. Deze coöperatie is (geheel of voor een deel) de eigenaar van het warmtenet.  Met elkaar kun je bepalen of je alles zelf wilt onderhouden of dat je dit laat doen door specialisten. Hoe je dit precies kunt doen, ligt aan de mogelijkheden in de buurt en aan wat mensen graag willen.

Het warmte energiegemeenschap is een gebiedsdemocratie met lokaal eigendom van warmte en zeggenschap door bewoners en gebruikers. Vaak is het een coöperatie, maar er zijn ook andere rechtsvormen mogelijk.

Wat is een coöperatie?

Een coöperatie is een manier waarop je je als mensen kunt organiseren. Alle leden van de coöperatie zijn samen eigenaar van hun organisatie en bepalen gezamenlijk welke acties en besluiten de coöperatie neemt. Er zijn in Nederland verschillende bedrijven met een coöperatieve organisatievorm. Het meest bekende voorbeeld is supermarktketen de Coop. In Nederland zijn er al 700 energiecoöperaties. 

Wie bepaalt of een buurt overgaat op een warmte energiegemeenschap?

Dat bepaalt de buurt zelf. Een buurt kan alleen overgaan op het warmte energiegemeenschap wanneer er voldoende mensen voor zijn. Dit wordt bepaald door een meting naar hoeveel mensen er voor en hoeveel mensen er tegen zijn. Wanneer er genoeg mensen voor het warmte energiegemeenschap zijn, kan er een collectief warmtesysteem, zoals een warmtenet aangelegd worden in de buurt.  

Zijn er al andere buurten waar een soortgelijk energiesysteem is gerealiseerd?

Er zijn in Nederland veel voorbeelden te vinden van buurten die draaien op hetzelfde soort warmtenet. Er zijn ook meerdere voorbeelden te vinden van energiecoöperaties (warmte energiegemeenschappen) in Nederland. Wel is de combinatie van het warmtenet en een coöperatie van bewoners nieuw. Op dit moment is alleen ThermoBello in Culemborg operationeel, bij het warmtenet oost Wageningen (WoW) gaan de schoppen binnenkort de grond in. Wij zitten, vanuit Assendorp, met 9 andere vergelijkbare initiatieven in een leergroep. Zowel ThermoBello, Wageningen als bijvoorbeeld de coöperatie Gruningerpower (die de gemeente Groningen helpt met een warmtenet) sluiten regelmatig aan.

Wat gebeurt er als de buurt geen warmtenet wil?

Dan moet er een andere manier worden gevonden om de buurt van het gas af te krijgen. Het staat vast dat woonwijken voor 2050 van het gas af moeten. In Assendorp staat de hybride oplossing (een individuele warmtepomp plus gasketel) als oplossing in de transitievisie van de gemeente. In plaats van 1 centraal systeem komt er dan in elke woning een individuele (hybride) warmtepomp te hangen. Vanaf 2026 is het verplicht om bij vervangen van de gasketel minimaal een hybride warmtepomp te plaatsen of over te gaan of een oplossing te kiezen waar helemaal geen aardgasaansluiting meer bij nodig is.

Waarom wordt er uitgegaan van buurteigenaarschap?

Steeds meer buurten in Nederland werken samen om energie op te wekken. Een coöperatie is dus niet nieuw. In Nederland is buurteigenaarschap van warmteopwekking alleen nog niet heel bekend. In Culemborg doen ze het wel al zelf, want daar is de buurt eigenaar van haar warmtevoorziening. In Denemarken is het een hele normale manier werken. Daar zijn de meeste warmtenetten in handen van coöperaties en zijn ze goedkoper en beter dan die van commerciële leveranciers.

Dit komt doordat er op warmtenetten altijd één eigenaar de baas is. In tegenstelling tot elektriciteit en gas kan je niet wisselen van warmteleverancier, omdat de eigenaar van het warmtenet ook de leverancier is. Wanneer de buurt met elkaar de eigenaar van de warmtevoorziening is, kunnen beslissingen genomen worden die het meest geschikt zijn voor die buurt en wordt ook niet de hoofdprijs gevraagd.

Binnen de nieuwe warmtewet hebben bewoners zelfs speciale rechten. Dit heet een energiegemeenschap. En in tegenstelling tot marktpartijen mogen energiegemeenschappen wél eigenaar zijn van een warmtenet. Hoe een warmte energiegemeenschap gaat samenwerken met het gemeentelijk Warmtebedrijf moeten we in een eventuele volgende fase verder uitwerken.

Wat zijn risico’s van buurteigenaarschap?

Het idee is dat de coöperatie de koers voor de lange termijn van het wijkwarmtebedrijf bepaalt. Dit gebeurt door regelmatig ledenvergaderingen te houden waarin gesproken wordt over de koers. Het onderhouden van het wijkwarmtebedrijf kan door de coöperatie volledig overgelaten worden aan professionals. Je houdt dus als buurt grip op je eigen warmtevoorziening, maar je hoeft niet dagelijks zelf met de buurman aan de knoppen te draaien. Het landelijke Buurtwarmte programma maakt standaard staturen en voorbeelden van hoe een jaarrekening er uitziet. Mensen hoeven dit dus niet allemaal zelf te bedenken en uit te vinden. Bij de ontwikkeling van het warmtenet hoort ook een overzicht van de risico’s die er zijn. Te denken valt daarbij aan technische risico’s, leegloop risico, financiële en organisatorische risico’s.

Welke rechten en plichten krijg ik als lid van de coöperatie?

Dat ligt nog niet vast. Dit kunnen we, met een bewonerswerkgroep, de komende tijd gaan uitzoeken.

Wat is het verschil tussen lid en klant zijn bij de coöperatie?

Bij de coöperatie is er verschil tussen klanten en leden bij de organisatie. Alle woningen die warmte krijgen via het warmtenet zijn klant van de coöperatie. Als lid van de coöperatie kan je echter ook meestemmen over belangrijke beslissingen en afwegingen die genomen moeten worden. Als klant alleen kan dit niet. Lid zijn van de coöperatie betekent dat je je in ieder geval moet bezighouden met het warmtenet.

Is er verschil tussen huurder en koper in de coöperatie?

Er is geen verschil tussen huurders en kopers als leden en klanten van de coöperatie. Als leden hebben huurders evenveel zeggenschap als kopers.

Wat gebeurt er met de coöperatie als er in de toekomst meer energiesystemen ontstaan in andere buurten?

Er zijn twee opties: Je kan kiezen om twee coöperaties samen te laten gaan. Of de twee warmtecoöperaties krijgen ieder de helft van de aandelen van de nieuwe b.v. Of de b.v. samengaat met een andere wordt besloten door de aandeelhouders oftewel de coöperatie(s).

Wat is de rol van de gemeente?

De gemeente, en dan specifiek de gemeenteraad, heeft de regie bij het overstappen naar duurzame energie. Dit heeft het Rijk zo bepaald. Dit betekent dat zij per buurt gaat bepalen wat het beste alternatief is voor die buurt. Dit is beschreven in een document dat “transitievisie warmte” heet. Dit document wordt elke zoveel jaar aangepast en aangescherpt, maar vormt alvast de basis waarop er aan de slag gegaan kan worden in buurten.

In dit project in de Sallandsweide hebben we afgesproken dat de bewoners leidend zijn. De gemeente participeert in, en faciliteert dit proces. Maar op het einde is het wel aan de gemeenteraad om de ontwikkelde plannen goed te keuren. Daarnaast ontwikkelt de gemeente eigen warmtenetten in Holtenbroek en de Aa-landen met een gemeentelijk Warmtebedrijf.

Wat is een gemeentelijk Warmtebedrijf?

 De gemeente Zwolle is bezig met het oprichten van een Warmtebedrijf voor het warmtenet in Holtenbroek en Aa-landen. Daar komt dus een gemeentelijk warmtenet. We hebben met de gemeente afgesproken dat we in de volgende fase gaan bedenken hoe het gemeentelijk warmtebedrijf en een eventueel warmte energiegemeenschap in Assendorp gaan samenwerken.

Wat is de rol van de woningcorporatie?

De woningcorporatie is eigenaar van een deel van de woningen in de buurt. De corporatie zal een overeenkomst moeten sluiten waarin afspraken worden gemaakt over de financiën, de techniek, de regelgeving en investeringen die ze zullen doen. Deze overeenkomst noemen we een intentieovereenkomst.

Later, wanneer de buurt besluit dat een warmtenet er echt gaat komen, zullen er afspraken moeten komen met de warmteleverancier in de vorm van een contract. Dit contract zal bestaan uit een samenwerkingsovereenkomst, aansluitvoorwaarden en leveringsovereenkomst.

Wie beslist of het warmtenet doorgaat?

Wanneer het warmtenet haalbaar is (zowel technisch, financieel, organisatorisch als juridisch), dan beslissen de deelnemende bewoners of het warmtenet er gaat komen.

Onder welke voorwaarden willen we een warmtenet?

Het afgelopen jaar hebben we, tijdens huiskamergesprekken en buurtbijeenkomsten, samen afgesproken onder welke voorwaarden een gezamenlijke warmtebron een goed idee zou zijn. De belangrijkste voorwaarden waren: niet duurder dan een individuele oplossing, niet te veel techniek in huis, duurzame warmte, eigenaarschap/zeggenschap door bewoners, iedereen moet mee kunnen doen. Daar hebben we later nog aan toegevoegd: geen geluidoverlast, impact op het elektriciteitsnet en het moet passen in de openbare ruimte. Daarmee zijn we aan het rekenen gegaan. Zowel het externe adviesbureau DWA als onze eigen Warmtewerkgroep samen met de gemeente Zwolle. Op 25 maart bespreken we de uitkomsten.

Wanneer wordt besloten of het warmtenet doorgaat?

We zitten nu (begin 2024) in de allereerste fase, dat noemen we de Initiatiefase. Samen moeten we gaan beslissen of we onze ideeën verder gaan ontwikkelen. Die volgende fase heet de Ontwikkelingsfase.

Daarvoor is veel geld nodig; tijdens deze fase gaan ingenieursbureaus en infrabedrijven rekenen en tekenen om tot een definitief ontwerp te komen.  De ontwikkelingsfase kost tussen de 400.000 en 600.000 euro. Dit geld ligt voor ons klaar: we zijn uitgekozen om mee te doen aan het ontwikkelfonds van EnergieSamen Buurtwarmte; een landelijke coöperatie.

Pas aan het einde van de Ontwikkelfase ligt er een definitieve aanbieding voor de bewoners en plaats je de definitieve handtekening. Dat kan nog zomaar 2 jaar duren.

Maar vóór die tijd wordt steeds bekeken hoeveel mensen mee willen doen en of het haalbaar is. Is de haalbaarheid voldoende aangetoond en is een ruime meerderheid van de inwoners van het plangebied er voor om de volgende stap te zetten, dan kan er doorgewerkt worden. Wanneer dit niet zo is, wordt de ontwikkeling gestopt.

Kan het Warmtenet ook worden gecombineerd met de aanpak van andere problemen in de buurt of het huis?

Sterker nog: onze hele aanpak is erop gericht dat we de openbare ruimte meteen verduurzamen en vergroenen. Het afgelopen jaar hebben we tijdens huiskamergesprekken en buurtbijeenkomsten al plannen gemaakt voor extra groen, betere inrichting van de straten en wateropvang. En als we samen onze huizen verduurzamen hoeven we dan niet alleen te doen. Samen ontdekken, leren en ontwikkelen. Samen inkopen en uitvoeren.

Op welke manieren kan ik meedoen aan het proces?

We betrekken de buurt op verschillende manieren, zodat iedereen zelf kan bepalen hoe actief diegene wil worden. Dit gaat van buurtbijeenkomsten en enquêtes tot huiskamergesprekken en meedoen in werkgroepen. Het kan tijdelijk zijn of voor langere tijd. Kijk op de pagina De Groene Renovatie hoe je meedoet.